กลุ่มการเรียนรู้ : ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

พื้นที่ชุ่มน้ำ

ความสำคัญ

               พื้นที่ชุ่มน้ำมีองค์ประกอบทั้งที่มีชีวิตและไม่มีชีวิตมากมาย โดยสิ่งมีชีวิตส่วนใหญ่ที่มีความสัมพันธ์กับพื้นที่ชุ่มน้ำ
ล้วนมีความจำเป็นต้องอาศัยประโยชน์จากน้ำซึ่งเป็นองค์ประกอบที่ไม่มีชีวิต ไม่ว่าจะโดยทางตรงหรือทางอ้อม นอกจากนั้นยังมีปัจจัยทางกายภาพที่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและความหลากหลายทางชีวภาพ อาทิเช่น แสง อุณหภูมิ ความชื้น เป็นต้น
มนุษย์ให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์พื้นที่ชุ่มน้ำตั้งแต่มีการประชุมระดับนานาชาติเพื่อกำหนดข้อตกลงที่เรียกว่า “อนุสัญญา
พื้นที่ชุ่มน้ำหรืออนุสัญญาแรมซาร์ พ.ศ. 2514 (Ramsar Convention)”  สำหรับประเทศไทยได้ตกลงเข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาแรมซาร์เป็นลำดับที่ 110 ของโลก และปฏิบัติตามพันธกรณีด้วยการขึ้นทะเบียนพรุควนขี้เสียนในเขตห้ามล่าสัตว์ป่าทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศแห่งแรกของประเทศไทย  เมื่อวันที่ 13 กันยายน
พ.ศ. 2541เนื่องจากมีทรัพยากรธรรมชาติที่มีสำคัญหลายชนิด อาทิเช่น พืชน้ำหายาก และนกน้ำทั้งที่เป็นนกประจำถิ่น
และนกอพยพ ในส่วนของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศเป็นแห่งที่11 ของประเทศไทย คือ พื้นที่ชุ่มน้ำอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด  เนื่องจากมีทรัพยากรพืชน้ำหายากและสัตว์น้ำที่มีความสำคัญ นอกจากนั้นประเทศไทยยังได้มีการจัดกิจกรรมวันพื้นที่ชุ่มน้ำโลก ซึ่งตรงกับวันที่ 2  กุมภาพันธ์ ของทุกปี เพื่อปลูกจิตสำนึกในการใช้ประโยชน์และการอนุรักษ์พื้นที่ชุ่มน้ำอย่างยั่งยืน เนื่องจากพื้นที่ดังกล่าวมีประโยชน์มากมายหลายด้าน อาทิ การเป็นแหล่งเก็บกักน้ำฝนและน้ำท่า การป้องกันชายฝั่งพังทลาย ดักจับตะกอนและแร่ธาตุ ดักจับสารพิษ เป็นแหล่งทรัพยากรและผลผลิตธรรมชาติ
ที่มนุษย์เข้าไปเก็บเกี่ยวใช้ประโยชน์ มีความสำคัญต่อการคมนาคมในท้องถิ่น แหล่งรวมสายพันธุ์พืชและสัตว์ มีความสำคัญ
ทางนิเวศวิทยาและการอนุรักษ์ธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นแหล่งของผู้ผลิตที่สำคัญซึ่งมีความสัมพันธ์กับผู้ย่อยสลายจำพวกเห็ด รา และแบคทีเรียที่ช่วยย่อยสลายอินทรีย์สารให้เป็นธาตุอาหารสำหรับพืชซึ่งมีทั้งพืชบก และพืชน้ำ ที่มีการจัดแบ่งออกเป็นพืชลอยน้ำ เช่น ผักตบชวา พืชชายน้ำเช่น กก พืชใต้น้ำเช่น สาหร่าย และพืชโผล่เหนือน้ำเช่น บัว  สำหรับความสัมพันธ์ระหว่างพืชกับสิ่งมีชีวิตอื่นมีหลายแบบ เช่น ดอกไม้กับแมลง จัดเป็นแบบได้ประโยชน์ซึ่งกันและกัน ส่วนกลุ่มที่มีความสัมพันธ์แบบฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์อีกฝ่ายเสียประโยชน์ที่เปรียบได้กับผู้ทำลายหากกลุ่มนี้มีผู้บริโภคมากกว่าผู้ผลิตก็จะส่งผลกระทบ
ต่อระบบนิเวศอย่างสูง โดยเฉพาะมนุษย์ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีศักยภาพในการบริโภคสูงทั้งโดยทางตรง เช่น การเก็บเกี่ยวทรัพยากรต่างๆมาใช้ และโดยทางอ้อม เช่น การพักผ่อนหย่อนใจ รวมถึงการใช้เพื่ออนุรักษ์ประเพณีต่างๆที่เกี่ยวข้องกับน้ำ
ในทางตรงกันข้ามหากมนุษย์มีความเข้าใจและช่วยดูแลอย่างเหมาะสมก็จะยังคงความหลากหลายทางชีวภาพอย่างยั่งยืนสืบไป ดังนั้นจึงควรมีการศึกษาเพื่อกำหนดแนวทางการป้องกันและแก้ไขปัญหา อาทิเช่นการกำหนดมาตรฐานการใช้ประโยชน์
พื้นที่ชุ่มน้ำให้เหมาะสมกับแนวทางการอนุรักษ์ รวมทั้งส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือของภาครัฐและเอกชนในการแก้ไขปัญหา
ดังกล่าว                                                                                                           

ที่มา : Coastal Resources Institute. 2001. Wetland Agenda : The Necessity of Management. Songkla : Prince of Songkla University.

หน้าที่ 1 | 2